„Czy moje dziecko dobrze słyszy?" – percepcja słuchowa u przedszkolaków

„Czy moje dziecko dobrze słyszy? – percepcja słuchowa u przedszkolaków”

Percepcja słuchowa to umiejętność odbioru dźwięków z naszego otoczenia, rozpoznawania ich, zapamiętywania oraz różnicowania w określony sposób. Warunkiem koniecznym do rozwoju percepcji słuchowej jest prawidłowy słuch. Narząd słuchu - czyli słuch fizyczny - jest badany w szpitalach zaraz po narodzinach dziecka. Badania przesiewowe pozwalają określić czy dziecko prawidłowo słyszy. I to bardzo ważne, ponieważ zmysł słuchu warunkuje procesy uczenia się i rozwijania mowy. Percepcja słuchowa jednak to nie tylko słuch fizyczny. Co składa się na percepcję słuchową?

• Słuch fonetyczny, czyli umiejętność różnicowania tempa, akcentu, intonacji, melodii mowy.
• Pamięć słuchowa, która jest zdolnością łączenia dźwięków z odpowiednimi pojęciami.
• Słuch fonematyczny, który pozwala różnicować głoski języka polskiego.
• Analiza i synteza słuchowa. Umiejętność wyodrębniania i łączenia głosek w wyrazie, sylab w wyrazie i wyrazów w zdaniu.
• Umiejętność rozumienia i stosowania reguł gramatycznych naszego języka.

Rozwój percepcji słuchowej rozpoczyna się już w łonie matki. Uszy dziecka są wypełnione wtedy płynem owodniowym, który chroni narząd słuchu, a do dziecka docierają pierwsze dźwięki np. te wydawane przez organizm mamy: bicie serca, szum krwi, oddychanie, ale także te z zewnątrz czyli głos mamy, dźwięki otoczenia. Do płodu docierają dźwięki od 30 do 96dB. Dziecko odbiera natężenie, melodię, akcent, rytm – stąd mówi się, że dziecko wie, kto do niego mówi.

Ta pierwsza stymulacja dźwiękowa jest kontynuowana już po urodzeniu i trwa właśnie do okresu przedszkolnego. Śpiewanie, nucenie, szeptanie – to wszystko ma wpływ na rozwój percepcji słuchowej każdego dnia. Ważne jest prowadzenie dialogu z dzieckiem, zadawanie mu pytań – nawet jeśli nie do końca jeszcze potrafi na nie odpowiedzieć. To uczy prowadzenia rozmowy i naprzemienności.

W procesie słyszenia ważnym etapem u dzieci jest rozróżnienie słyszenia na pasywne i aktywne. Do pasywnego słyszenia zaliczymy np. dźwięki zabawek, budzik, odgłosy ulicy, instrumenty, do aktywnego: słuchanie drugiej osoby. Dziecko uczy się wtedy, że nie każdy docierający do niego dźwięk musi być przez niego wyodrębniony i zapamiętany.

Rozwój percepcji słuchowej przebiega w sposób naturalny u dzieci, co wiąże się z rozwojem mowy i nabywaniem z wiekiem nowych umiejętności. Pomimo tego, warto wspomóc ten rozwój w sposób przemyślany. Ważne jest, aby ograniczać dzieciom zbędne doznania akustyczne np. głośne zabawki grające, długotrwałe słuchanie głośnej muzyki czy telewizora w tle. Badania pokazują że WSZYSTKIE dzieci wymagają stymulacji słuchowej, a w przypadku dzieci z zaburzeniami rozwojowymi lub opóźnionym rozwojem mowy jest ona po prostu niezbędna. Wiadome jest, że innych umiejętności oczekujemy od 3 latków, a innych od 5 czy 6-latków. Słuch fonemowy intensywnie rozwija się w drugim roku życia, a słuch fonematyczny powinien być dobrze wykształcony u dzieci 5-letnich. Ten ostatni zależy w dużej mierze od treningu, stąd na etapie przedszkola ważne są ćwiczenia ortofoniczne czy muzyczne, które realizowane są w naszych przedszkolach podczas zajęć z profilaktyki logopedycznej czy muzykoterapii. 

Świeży przedszkolak powinien identyfikować i różnicować wyrażenia dźwiękonaśladowcze, różnicować proste słowa oraz melodie i słowa piosenek. Trzylatek powinien już identyfikować i różnicować słowa, rozumieć proste wypowiedzi, powtarzać melodię, tworzyć samodzielnie konstrukcje językowe na podstawie skojarzeń oraz słuchać krótkich tekstów/opowiadań. Od czterolatka będziemy wymagać przede wszystkim umiejętności różnicowania głosek opozycyjnych w wyrazach, a od pięciolatka umiejętności analizy i syntezy słuchowej. Pod koniec wieku przedszkolnego dzieci powinny mieć rozwiniętą świadomość metajęzykową: brać udział w zabawach językowych, tworzyć przez skojarzenia, budować dłuższe wypowiedzi słowne. Każdy z wymienionych umiejętności jest ważna, bo w sposób stopniowy pozwala nabywać inne umiejętności przedszkolne oraz rozwijać system językowy. Jakiekolwiek opóźnienia rozwojowe, dotyczące percepcji słuchowej wskazują na konieczność rozpoczęcia zajęć logopedycznych.